KAMU İHALE HUKUKUNDA SÜRELER
I- GİRİŞ
Bu yazımızda 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ikincil mevzuatta yer alan şikâyet, itirazen şikâyet ve yargıya başvuru süreleri ele alınacaktır.
Öncelikle şikâyet denildiğinde, ihaleyi yapan idareye yapılan başvuru, itirazen şikâyet denildiğinde ise Kamu İhale Kurumuna yapılan başvurunun anlaşılması gerekmektedir.
4734 sayılı Kanunun 54. maddesinin birinci fıkrasında, ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabileceklerin, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Ayrıca şikâyet ve itirazen şikâyet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yollarıdır. Yani idare mahkemelerinde dava açılmadan önce idareye şikâyet, Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet başvurusu yapılmalı ve nihai karar üzerine dava açılmalıdır.
II- ŞİKÂYET BAŞVURUSU
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik’in 4. maddesinde şikâyet, ihale sürecindeki işlem ve eylemlerin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından idareye yapılan başvuru olarak tanımlanmıştır.
Şikâyet başvurusu, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır. İlanda yer alan hususlara yönelik başvuruların süresi ilk ilan tarihinden, ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan diğer hükümlerine yönelik başvuruların süresi ise dokümanın satın alındığı tarihte başlar.
İlan, ön yeterlik veya ihale dokümanına ilişkin şikayetler yukarıdaki paragrafta ifade edilen süreleri aşmamak üzere en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılabilir.
Yukarıda anılan Yönetmelikte ilk ilan, Kamu İhale Bülteni ile birlikte işin ve/veya ihalenin yapılacağı yerde yapılan ilanlardan Kamu İhale Bülteninde yapılmış olan ilanı, Kamu İhale Bülteninde yayımlanmayan ilanlarda ise önce yapılmış olan ilanı ifade edeceği düzenlenmiştir.
Anılan düzenlemelerde 4 ayrı kural öngörülmüştür, bunlar;
1- 4734 sayılı Kanunun 21/b ve c bentlerine göre yapılan ihalelerde 5 gün,
2- Diğer hallerde 10 gün içinde başvuru yapılması,
3- Bu başvuruların sözleşme imzalanmadan önce yapılması,
4- İlan, ön yeterlik veya ihale dokümanına ilişkin şikayetlerin ise ihale tarihinden 3 iş günü önce yapılması gerekmektedir.
Yönetmeliğin 7. maddesinde, sürelerin;
- İlana yönelik başvurularda ilk ilan tarihini,
- Ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan hükümleri için dokümanın EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirildiği tarihi, zeyilnameye yönelik başvurularda ise zeyilnamenin bildirildiği tarihi,
- İdarenin işlem veya eylemlerine karşı yapılacak başvurularda şikayete yol açan durumun farkına varıldığı yahut farkına varılmış olması gerektiği tarihi,
- Şikayet üzerine idare tarafından verilen kararın bildirildiği veya bildirilmiş sayıldığı tarihi, on gün içerisinde karar alınmaması halinde ise bu sürenin bitimini,
- İhalenin iptali kararına karşı yapılan itirazen şikayet başvurularında ise iptal kararının bildirildiği veya bildirilmiş sayıldığı tarihi,
izleyen günden itibaren başlayacağı düzenlenmiştir.
İdareye yapılacak başvurularda süreler açısından temel kurallar bunlardır.
İdare, şikâyet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde gerekçeli bir karar alır. Alınan karar, şikayetçi ile diğer aday veya istekliler ile istekli olabileceklere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir. İlan ile ihale veya ön yeterlik dokümanına yönelik başvurular dışında istekli olabileceklere bildirim yapılmaz.
Belirtilen süre içinde bir karar alınmaması durumunda başvuru sahibi tarafından karar verme süresinin bitimini, süresinde alınan kararın uygun bulunmaması durumunda ise başvuru sahibi dahil aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından idarece alınan kararın bildirimini izleyen on gün içinde Kuruma itirazen şikâyet başvurusunda bulunulabilir.
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğin 4. maddesinde, tatil günleri sürelere dahil olup, sürenin son gününün tatil gününe rastlaması halinde süre, tatil gününü izleyen ilk iş gününün bitimine kadar uzayacağı, ancak, ilan ile ön yeterlik veya ihale dokümanına yönelik şikayet başvurularının, ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılmasının zorunlu olduğu, idari izin günleri resmi tatil günü olarak sayılmadığından, idari izin günlerinin de iş günü olarak dikkate alınacağına ilişkin açıklamalar bulunmaktadır.
Tebliğin 4. maddesinde, ihale tarihinden 3 işgünü öncesinin ne anlama geldiğine ilişkin de açıklama yapılmış olup, açıklama şu şekildedir;
“a) İhale veya son başvuru tarihi Pazartesi günü olan ihalelerde, bir önceki Salı günü,
b) İhale veya son başvuru tarihi Salı günü olan ihalelerde, bir önceki Çarşamba günü,
c) İhale veya son başvuru tarihi Çarşamba günü olan ihalelerde, bir önceki Perşembe günü,
ç) İhale veya son başvuru tarihi Perşembe günü olan ihalelerde, bir önceki Cuma günü,
d) İhale veya son başvuru tarihi Cuma günü olan ihalelerde, bir önceki Pazartesi günü,
mesai saati bitimine kadar yapılması gerekmektedir. Ancak ihale tarihinden önceki üç iş günü içerisinde ulusal bayram veya genel tatil günü bulunması halinde, sürenin hesabında bu günler dikkate alınarak iş günleri üzerinden hesabının yapılması gerekmektedir.”
III- İTİRÂZEN ŞİKÂYET BAŞVURUSU
4734 sayılı Kanunun 56. Maddesinde, idareye şikayet başvurusunda bulunan veya idarece alınan kararı uygun bulmayan aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından 55 inci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen hallerde ve sürede, sözleşme imzalanmadan önce itirazen şikayet başvurusunda bulunulabileceği hükme bağlanmıştır.
Buna göre, itirazen şikayet başvurusu, ihale sürecinde idareye yapılan şikayet başvuruları üzerine verilen kararların bildirimini izleyen tarihten veya on günlük cevap verme süresi içinde idare tarafından bir karar alınmaması durumunda bu sürenin bitimini izleyen tarihten itibaren şikayet veya itirazen şikayet üzerine ihalenin iptaline ilişkin olarak idare tarafından alınan kararlara karşı yapılacak başvurularda beş gün, diğer hallerde on gün içinde yapılmalıdır.
Kuruma itirazen şikayet süresi, on günlük cevap verme süresi içinde idare tarafından bir karar alınmaması durumunda bu sürenin bitimini izleyen tarihten itibaren başlayacağından, on gün içinde kendisine herhangi bir karar ulaşmayan başvuru sahibinin, idarenin karar almamış olabileceği ihtimalini dikkate alarak Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunması önem arz etmektedir.
Ayrıca, idarece on günlük karar verme süresi içinde karar alınmakla birlikte bu kararın on günlük süre geçtikten sonra başvuru sahibine bildirildiği hallerde, kararın bildirildiği veya en geç tebliğ edilmiş sayıldığı tarihten itibaren de süresi içerisinde Kuruma başvuruda bulunulabilir.
İdareye yapılan ve ilk başvuru ile aynı mahiyette olan daha sonraki şikayet başvurularına idarece verilen cevaplar başvuru süresini yeniden başlatmaz.
IV- İDARİ YARGIDA DAVA AÇILMASI
4734 sayılı Kanunun 57. maddesinde, şikâyetler ile ilgili Kurum tarafından verilen nihai kararların Türkiye Cumhuriyeti Mahkemelerinde dava konusu edilebileceği ve bu davaların öncelikle görüleceği hükmü bulunmaktadır.
Tebliğin 17. maddesinde de, 4734 sayılı Kanunun 57 nci maddesi uyarınca Kurul kararları idari yargı mercilerinde dava konusu edilebileceğinden, hak kaybına uğranılmaması bakımından Kurul kararının yeniden incelenmesi talebiyle Kuruma başvuruda bulunulmamasının önemli olduğuna dair açıklamaya yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A maddesinde ise, ihaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemlerinin ivedi yargılama usulüne tâbi olduğu ve dava açma süresinin 30 gün olduğuna dair kural bulunmaktadır.
Bu kapsamda, Kamu İhale Kurulu tarafından verilen nihai kararlara karşı Ankara İdare Mahkemelerinde 30 gün içerisinde dava açılabilir.
V- SONUÇ
4734 sayılı Kanun bir anlamda şekil hukukudur. İdareye şikâyet, Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet ve akabinde dava açılması hususu sıkı sıkıya şekil şartlarına bağlanmış olup, mağduriyet yaşamamak için bu kurallara uygun hareket edilmesi gerekmektedir.